Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την ικανότητα να μεταβάλλεται ακόμα και μετά την ενηλικίωση. Η αλλαγή μπορεί να είναι είτε μικρή, όπως η σύναψη σύνδεσης ανάμεσα σε δύο νευρώνες –τα κύτταρα που αποτελούν όλον τον εγκέφαλο–, είτε τόσο μεγάλη όσο η μετατροπή της λειτουργίας μιας ολόκληρης περιοχής του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει πως πάντοτε θα είμαστε σε θέση να μάθουμε ή ακόμα και να αναρρώσουμε από μια εγκεφαλική κάκωση. Ο όρος που χρησιμοποιείται για να αποδώσει την ικανότητα της αλλαγής της οργάνωσης των νευρώνων και των συνδέσεων μέσα στον εγκέφαλο είναι ο όρος «νευροπλαστικότητα».
Η νευροπλαστικότητα αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ανθρώπινης εξέλιξης. Έχουμε εξελιχθεί έτσι ώστε να προσαρμοζόμαστε. Το δίκτυο νευρώνων μέσα μας μπορεί να αλλάξει ανάλογα το περιβάλλον μας, το τι μαθαίνουμε, το τι τρώμε, τις κοινωνικές μας συναναστροφές και πολλά ακόμα. Αυτό σημαίνει πως ανάλογα με το πόσο χρησιμοποιούμε τις εγκεφαλικές μας συνδέσεις, μπορούμε να τις κάνουμε ισχυρότερες ή πιο αδύναμες. Οι νευρώνες μπορούν να δημιουργήσουν σχέσεις, να διακόψουν σχέσεις μεταξύ τους, να πεθάνουν ή και να καλλιεργηθούν, όλα όμως εξαρτώνται από το τι βιώνει ο εγκέφαλός μας και το πώς χρησιμοποιείται.
Ένα αξιόλογο παράδειγμα νευροπλαστικότητας είναι η ικανότητά μας να μαθαίνουμε. Πώς να μαθαίνει ένας σκύλος να τρέχει στο άκουσμα ενός πιρουνιού που το χτυπάμε (σαν καμπανάκι που σημαίνει την ώρα του γεύματος); Νευροπλαστικότητα. Το αφεντικό του σκύλου κάθε φορά που θέλει να τον ανταμείψει για την καλή του συμπεριφορά με τροφή, χτυπάει το πιρούνι. Έτσι, μετά από αρκετές φορές πια, με το άκουσμα και μόνο του πιρουνιού, αρχίζουν να τρέχουν τα σάλια του σκύλου, χωρίς καν να υπάρχει τροφή. Ο εγκέφαλος του σκύλου έκανε την σύνδεση του ακούσματος του πιρουνιού με την ύπαρξη τροφής. Λέγεται πως «οι νευρώνες που πυροδοτούνται ταυτόχρονα, συνδέονται τελικά», πράγμα που ίσχυσε στην περίπτωση του σκύλου. Οι νευρώνες που πυροδοτήθηκαν με το άκουσμα του πιρουνιού (ακουστικοί νευρώνες) και οι νευρώνες που τίθενται σε ισχύ με την παρουσία της τροφής (γευστικοί νευρώνες) συνδέθηκαν.
Η μάθηση δεν σημαίνει μόνο απόκτηση γνώσεων αλλά και επίλυση περίπλοκων προβλημάτων ή ακόμα και απομνημόνευση. Και επειδή ένα μέρος της νευροπλαστικότητας είναι να χάνεις συνδέσεις που δεν χρησιμοποιείς και έτσι δεν ενδυναμώνεις, θα είναι κανείς καλύτερος στην επίλυση προβλημάτων ή στην απομνημόνευση, εφόσον χρησιμοποιεί αυτές τις δεξιότητες, ακόμα και σε μεγαλύτερη ηλικία. Αντιθέτως, βέβαια, αν δεν συνεχίσει κανείς να αξιοποιεί αυτές τις συνδέσεις, η ικανότητά του να τις μεταχειρίζεται ολοένα και θα μειώνεται. Τα ευχάριστα νέα είναι πως μπορεί κανείς να ξαναδυναμώσει αυτές τις συνδέσεις και κατά συνέπεια και αυτές τις δεξιότητες κάνοντας συχνά ασκήσεις επίλυσης προβλημάτων και απομνημόνευσης.
Παρόλο που η νευροπλαστικότητα επηρεάζεται από τα γερατειά, αυτά από μόνα τους δεν αποτελούν εμπόδιο στη μάθηση. Άλλωστε, όσο πιο πολύ μαθαίνει κανείς και εξασκεί αυτόν τον μυ να μαθαίνει, τόσο πιο εύκολο θα είναι.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο εγκέφαλος συμπεριφέρεται όμοια με τον μυϊκό ιστό και είναι στο χέρι μας να τον διατηρούμε σε καλή κατάσταση. Αυτό άλλωστε φάνηκε και από την εξέλιξη ειδικών εφαρμογών για την εκπαίδευση του εγκεφάλου με εντυπωσιακά αποτελέσματα, για την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Πηγές: myclevermind.com/home/2013/05/29/neuroplasticity-how-you-can-change-your-brain/
