Φιλότιμο – Τι σημαίνει και πως μεταφράζεται στα Αγγλικά;

Τι σημαίνει

Φιλότιμο είναι το χαρακτηριστικό εκείνου που είναι συχνά υπέρ το δέον συνεπής προς τις υποχρεώσεις του, που πρόθυμα εκτελεί τα καθήκοντά του, με ευσυνειδησία, εκείνου που δεν θέλει να δίνει δικαιώματα να θιγεί η τιμή και η υπόληψή του, αξιοπρέπεια, τιμή, περηφάνια, καλώς εννοούμενος εγωισμός.

Συνώνυμα

• (αυτοσεβασμός)
• (ευθιξία)
• ευσυνειδησία
• φιλοτιμία

Αντώνυμα

• αναισθησία
• αφιλοτιμία

Εκφράσεις

• Από τότε που ήρθε / βγήκε η συγγνώμη, έφυγε / χάθηκε το φιλότιμο: ότι η δυνατότητα να ζητεί κάποιος συγγνώμη και να συγχωρείται, χαλαρώνει τη συνείδησή του και δεν πιέζει τον εαυτό του να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του, να μη δίνει δικαιώματα για να θιγεί η τιμή και η υπόληψή του -αφού αυτές θεωρεί ότι αποκαθίστανται με τη συγνώμη.
• Για ένα φιλότιμο ζει ο άνθρωπος
• Με έφερε στο φιλότιμο

Κλήση

Το Φιλότιμο είναι αρχαία ελληνική λέξη. Πρόκειται για ουσιαστικό, και μεταφράζεται «αγάπη για την τιμή». Ωστόσο, το φιλότιμο είναι σχεδόν αδύνατο να μεταφραστεί επαρκώς, γιατί περιγράφει ένα σύνθετο πλέγμα αρετών.

Ετυμολογία

φιλότιμο

το [filótimo] :1. ιδιαίτερη, αυξημένη ευαισθησία, ως στοιχείο του χαρακτήρα κάποιου σε σχέση με την προσωπική τιμή, την αξιοπρέπειά του και γενικότερα με την εικόνα που σχηματίζουν οι άλλοι (η κοινωνία, το περιβάλλον) γι΄ αυτόν: Για ένα ~ ζει ο άνθρωπος. Tου έθιξε το ~, τον πρόσβαλε. H ελληνική λέξη “φιλότιμο” δεν έχει ακριβή μετάφραση στις ξένες γλώσσες. (έκφρ.) φέρνω κπ. στο ~, τον φιλοτιμώ. έρχομαι στο ~, φιλοτιμούμαι. 2. προθυμία, ευσυνειδησία στην εκτέλεση καθήκοντος, εργασίας: Δούλεψαν, εργάστηκαν με ~. [ουσιαστικοπ. ουδ. του επιθ. φιλότιμος (πρβ. ελνστ. τό φιλότιμον `γενναιοδωρία΄)]

φιλότιμος -η -ο 

[filótimos]:α. που διαθέτει, που επιδεικνύει φιλότιμο. ANT αφιλότιμος: Είναι φιλότιμο και εργατικό παιδί.β. που γίνεται με φιλότιμο: Kατέβαλαν φιλότιμες προσπάθειες.φιλότιμα ΕΠIΡΡ.

[α: αρχ. φιλότιμος `που προσπαθεί, φιλόδοξος΄ (ελνστ. σημ.: `γενναιόδωρος΄)· β: λόγ. < αρχ. φιλότιμος]

φιλοτιμώ

[filotimó] -ούμαι & -ιέμαι.1β : (σπανιότ.) χειρίζομαι κπ. έτσι, ώστε να διεγείρω, να ενεργοποιήσω το φιλότιμό του. || (συνήθ. παθ.) επιδεικνύω ζήλο και προθυμία ή παρακινούμαι από το φιλότιμο να κάνω κτ.: Δε φιλοτιμήθηκε κανείς να με βοηθήσει, ενώ έβλεπαν πως είχα ανάγκη. [ενεργ. < αρχ. φιλοτιμοῦμαι `αγαπώ τις τιμές, φιλοδοξώ΄]

Ετυμολογικά το φιλότιμο προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό φιλότιμον που έχει σαν ρίζα τη σύνθεση των λέξεων φιλέω + τιμή
φιλότιμο < αρχαία ελληνική φιλότιμον, ουδέτερο του φιλότιμος < φιλέω + τιμή

Το φιλότιμο είναι ένα ελληνικό ουσιαστικό, το οποίο είναι σχεδόν αδύνατο να μεταφραστεί επαρκώς σε άλλη γλώσσα, δεδομένου ότι περιγράφει μια σύνθετη σειρά των αρετών. Στην απλούστερη μορφή του ουσιαστικού θα λέγαμε ότι σημαίνει την ιδιότητα του “φίλου της τιμής”, αυτού που “κάνει καλό”.

Παρόλα αυτά το φιλότιμο εμπερικλείεει πάρα πολλές έννοιες μέσα του:

Είναι η αξιοπρέπεια, τιμή, περηφάνια, καλώς εννοούμενος εγωισμός, το χαρακτηριστικό εκείνου που είναι συχνά υπέρ το δέον συνεπής προς τις υποχρεώσεις του, που πρόθυμα εκτελεί τα καθήκοντά του, με ευσυνειδησία, εκείνου που δεν θέλει να δίνει δικαιώματα να θιγεί η τιμή και η υπόληψή του (αυτός που αγαπά δηλαδή είναι φίλος με την τιμή, με τις αξίες του, με την τιμιότητα του άρα προσπαθεί να είναι συνεπής με την τιμή του με ότι τιμά).

Φιλότιμο είναι η αίσθηση του να θέλεις να προσφέρεις αρκετά για την οικογένειά σου και την κοινωνία. Εκφράζεται με πράξεις γενναιοδωρίας και αυτοθυσίας, χωρίς να αναμένεται τίποτα για αντάλλαγμα. Με άλλα λόγια φιλότιμο είναι η ικανοποίηση του να δίνεις, χωρίς να παίρνεις.

Το φιλότιμο θεωρείται ότι είναι η υψηλότερη από όλες τις ελληνικές αρετές που καθορίζει και ρυθμίζει το πώς κάποιος θα πρέπει να συμπεριφέρονται με την οικογένειά τους και τις κοινωνικές ομάδες. Φιλότιμο σε έναν Έλληνα είναι ουσιαστικά ένας τρόπος ζωής.

Τα παιδιά λέγεται ότι έχουν φιλότιμο όταν εμφανιστεί άνευ όρων αγάπη και σεβασμός προς τους γονείς, τους παππούδες και τους φίλους τους. Πρόκειται για την εκτίμηση και το θαυμασμό για την κληρονομιά και τους προγόνους. Εδώ το φιλότιμο έχει την έννοια της τιμής και της υπερηφάνειας.

Ιστορία

Ιστορικά οι Έλληνες έχουν δείξει πάμπολλες φορές το φιλότιμό τους. Στη σύγχρονη ιστορία, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι ισχυροί δεσμοί που διαμορφώθηκαν μεταξύ Ελλήνων και ξένων εξακολουθούν να υπάρχουν σε περιοχές όπως το νησί της Κρήτης, όπου οι ντόπιοι διακινδύνευαν τη ζωή τους για να κρύψουν σε καταφύγια Αυστραλους και Βρετανούς στρατιώτες από τις κατοχικές δυνάμεις των Ναζί.

Οι ντόπιοι θεώρησαν καθήκον να τους βοηθήσουν. Το φιλότιμο τους, τους προέτρεψε για αυτήν την ηρωική πράξη, χωρίς να υπολογίζουν πως αν συλλαμβάνοντας, θα κινδύνευαν με εκτελεστικό απόσπασμα. Εδώ φιλότιμο είναι η αυτοθυσία για τον άλλον.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν παραδείγματα του πόσο περίπλοκη και ισχυρή είναι αυτή η λέξη είναι πραγματικά και πόσα διαφορετικά συναισθήματα που μπορεί να προκαλέσει.

Πρόσφατες Αναφορές

Ο βρετανικός τηλεοπτικός σταθμός BBC τον Ιούνιο του 2017, σε άρθρο του με τίτλο «The Greek word that can’t be translated» είχε αναφερθεί στην ελληνική λέξη φιλότιμο.

Πιο πρόσφατα, συγκεκριμένα στα μέσα του Φεβρουαρίου 2019, ο ίδιος σταθμός αναφέρθηκε σε 8 λέξεις διαφόρων γλωσσών που παρουσιάζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στη μετάφρασή τους στην αγγλική, αλλά και σε άλλες γλώσσες. Μεταξύ των 8 αυτών λέξεων ήταν και δύο ελληνικές, το φιλότιμο και η φιλοξενία.
Στο εν λόγω άρθρο, για τη λέξη ‘φιλότιμο’ μεταξύ άλλων αναφέρθηκαν και τα ακόλουθα:

«Σε ό,τι αφορά το «φιλότιμο», περιγράφεται ως η υψηλότερη από όλες τις ελληνικές αρετές.

Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, μεταφράζεται σαν «αγάπη της τιμής» και εκφράζει τη σημασία του να σέβεται και να τιμά κανείς την οικογένεια και τους φίλους του άλλου.

Σημειώνεται επίσης πως ο όρος «φιλότιμο» σημαίνει ουσιαστικά να πράττεις το καλό, επιδεικνύοντας υποδειγματική συμπεριφορά.

Δεν είναι τυχαίο ότι καμιά ξένη γλώσσα δεν μπορεί να υιοθετήσει τον όρο φιλότιμο.

Όπως εξήγησε και ο αρχαίος φιλόσοφος Θαλής ο Μιλήσιος: “Το φιλότιμο για τον Έλληνας είναι σαν την αναπνοή. Ένας Έλληνας δεν είναι Έλληνας χωρίς αυτό. Αυτός θα μπορούσε κάλλιστα να μην είναι ζωντανός”.

Παρόλα αυτά υπάρχουν συναφείς αγγλικές λέξεις, οι οποίες όμως δεν αποδίδουν ακριβώς το ίδιο νόημα, Για αυτό το λόγο χρησιμοποιούνται κατά περίπτωση.

Πως μεταφράζεται στα Αγγλικά;

Παραδείγματα Χρήσης σε Ελληνικά και Αγγλικά:

1.

Από την άλλη μεριά, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να καταβάλει φιλότιμες προσπάθειες για να επιταχύνει τη συνεργασία με τη Ρωσία, συγκεκριμένα σε πολιτικά θέματα, θέματα ασφάλειας, οικονομίας και, πάνω από όλα, ενέργειας.

On the one hand, the European Union must endeavour to step up cooperation with Russia, notably on political, security, economic and, above all, energy issues.

2.

Χάθηκε το φιλότιμο.

There’s just no honor anymore.

3.

Αυτό συμβαίνει διότι δεν έχουν οικοδομηθεί μέχρι στιγμής σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ανοικτής, ειλικρινούς επικοινωνίας παρά τις μακρές συζητήσεις και διαπραγματεύσεις, παρά τον σχεδιασμό ενός φιλόδοξου προγράμματος και παρά τις φιλότιμες προσπάθειες τόσο της Επιτροπής όσο και της εισηγήτριάς μας, της εκλεκτής συναδέλφου κυρίας Erika Mann, την οποία συγχαίρω για την έκθεσή της.

That happens because so far we have been unable to form relations of mutual trust and open, sincere communication, despite the prolonged talks and negotiations, despite the planning of an ambitious programme and despite the honest efforts both by the Commission and by our rapporteur, our esteemed colleague Mrs Erika Mann, whom I congratulate on her report.3 Απαιτούνται φιλότιμες προσπάθειες για να διασωθούν τα χαμένα πρόβατα της βοσκής του Θεού.

Μάθε τι σημαίνει η λέξη “προσκυνώ” για να μην προσκυνήσεις ξανά!