Το άσβεστο ιερό πυρ, και το άγιο φως είναι κοινό αρχετυπικό μοτίβο και παρουσιάζεται πολύ συχνά στην Αρχαία Ελλάδα πολύ πριν την εμφάνιση του Χριστιανισμού.
Η Πασχαλινή λαμπάδα συμβολίζει επίσης τον ήλιο της Άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης, ένα κοινό αρχετυπικό μοτίβο, που συναντάμε σε όλες τις αρχαίες Θρησκείες.
Ο συμβολισμός και η χρήση της φλόγας στην Αρχαία Ελλάδα
Στην αρχαία Ελλάδα, η Εστία είναι η θεά της φωτιάς, είναι η ζωντανή φλόγα που καίει ασταμάτητα στο κέντρο του σπιτιού, του ναού, της πόλης. Υπήρχε σε κάθε πόλη κοινός βωμός στο κέντρο της , το πρυτανείο, που έσβηνε μόνο όταν η πόλη βρισκόταν σε κίνδυνο, ήταν άσυλο ιερό των Ικετών και τόπος υποδοχής δια τους ξένους. Στον Παρθενώνα μπροστά στο άγαλμα της Αθηνάς, έκαιγε λυχνία άσβεστη, αναφέρει ο Παυσανίας. Η Εστία είναι η ιερή φωτιά που δημιουργεί το φως, τη θερμότητα και εξαγνίζει τον τόπο όπου καίει αυτή η φωτιά, ο συμβολισμός της οποίας συνδέεται με τη γνώση και τη συνειδητοποίηση.
Η Εστία καθαγίαζε ναούς και κατοικίες και μόνον με την παρουσία της. Η εστία στους ναούς, που ήταν η απεικόνιση της θεάς Εστίας, άναβε πάντα από το φως του Ηλίου, άρα έχει σχέση με τις τροπές του Ηλίου και μάλιστα με την χειμερινή τροπή όπου θεωρείται ότι γεννιέται ο Ήλιος. Η φωτιά είναι το κατεξοχήν μεταπλαστικό στοιχείο, κάτι πολύ σημαντικό, διότι ένα από τα πρωτεύοντα καθήκοντα του ανθρώπου είναι η μεταμόρφωσή του.
Στη Δήλο αλλά και στους Δελφούς, υπήρχε ειδικός μυσταγωγός, ο οποίος είχε υπό την επίβλεψη του την συντήρηση της ιερής αιώνιας φλόγας.
Το Ιλαρό Φως ή Άγιο Φως των Ελευσινίων Μυστηρίων
Κατά την τέλεση των Ελευσινίων μυστηρίων, την ημέρα κατά την οποίαν όπου «αναστήνοντο» τα φυτά του ναού, προς ένδειξη της εμφανίσεως – επανόδου της Περσεφόνης επάνω εις την γη από τα παλάτια του Πλούτωνος. Εμφανίζετο φως εις το ιερό της Δήμητρος, ως σημείο αναφοράς της εμφανίσεως της Κόρης.
Τα μεγάλα μυστήρια της Ελευσίνας ήταν ανοιχτά σε όλους, με εξαίρεση τους βαρβάρους και τους φονιάδες και διαρκούσαν 9 ημέρες. Οι μύστες συμμετείχαν σε τελετή εξαγνισμού, έκαναν θυσίες και άρχιζαν τη νηστεία και την περισυλλογή. Την πέμπτη ημέρα σχηματιζόταν η θρησκευτική πομπή με πυρσούς που διένυε 21 χιλιόμετρα και έφτανε το σούρουπο μέχρι το ναό της Δήμητρας στην Ελευσίνα.
Κατά την τελετή της μύησης, οι μύστες έπιναν τον κυκεώνα και κοινωνούσαν με άρτο (Δήμητρα) και οίνο (Διόνυσο).Η τελετή της μύησης γινόταν σε ένα ειδικό κτίριο, το Τελεστήριο. Στο μέσο της αίθουσας υπήρχε ένας ναΐσκος, το Ανάκτορο, τα άγια των αγίων, στον οποίο έμπαινε μόνο ο αρχιερέας, ο Ιεροφάντης. Η τελετουργία περιελάμβανε τα λεγόμενα και τα δρώμενα που ήταν αφηγήσεις και δράσεις από τα πάθη της Δήμητρας μέχρι την άνοδο της Περσεφόνης από τον Άδη.
Τέλος, ο Ιεροφάντης έμπαινε στο Ιερό και έβγαινε λίγο αργότερα με τα Ιερά αντικείμενα των δυο θεοτήτων, τα δεικνύμενα, τα οποία πρόβαλλε στους μυημένους. Εκείνη τη στιγμή η κατασκότεινη τεράστια αίθουσα του μυστηρίου γέμιζε φως που ερχόταν από το Ανάκτορο κατά την ανάβαση (ανάσταση) της Κόρης από το σκοτάδι του Άδη {ἀπὸ ζόφου ἠερόεντος αὖτις ἄνει μέγα θαῦμα}
Χωρεῖτε νῦν ἱερὸν κύκλον θεᾶς… μετουσία θεοφιλοῦς ἑορτῆς… Ἐγὼ δὲ σὺν ταῖς κόραις εἶμι καὶ γυναιξίν, οὗ παννυχίζουσιν θεᾷ, ΦΕΓΓΟΣ ΙΕΡΟΝ οἴσων… Χωρῶμεν εἰς πολυρρόδους λειμῶνας ἀνθεμώδεις, τὸν ἡμέτερον τρόπον τὸν καλλιχορώτατον παίζοντας… Μόνοις γὰρ ἡμῖν ἥλιος καὶ ΦΕΓΓΟΣ ΙΛΑΡΟΝ ἐστιν, ὅσοι ΜΕΜΥΗΜΕΘΑ..
Αριστοφάνης, Βάτραχοι, 440-459
Ο μυούμενος φέρει το Ιερόν Φέγγος -την δάδα- λαμπάδα σήμερα – και μυείται εντός του ιερού… τότε αντικρίζει πλέον το Φως το Αληθινόν, που είναι μόνον το Ηλιακόν και το Ἱλαρόν Φέγγος της Αναστάσεως της Κόρης
Το ιερό φως – πυρ του Απόλλωνος, εις τους Δελφούς
Στο Ιερό του Δελφικού Απόλλωνος υπήρχε βωμός της Εστίας, αντικείμενο ιδίου σεβασμού, μέσα από τον οποίο έβλεπαν την «ΚΟΙΝΗ ΕΣΤΙΑ » της Ελλάδος και του κόσμου. Εκεί έκαιγε το «ἀθάνατον Κεντρικό ΠΥΡ» , η αιωνία εστία, η αρχή πάσης γήινης ζωής, από ξύλα δάφνης και ελάτης από την οποίαν άναπτε το πυρ των ναών κάθε ελληνικής πόλης, Ο βωμός της στους Δελφούς ήταν η «Κοινή Εστία» των Ελλήνων, από εκεί άναβε η φωτιά των Ναών, η οποία δεν έσβηνε ποτέ.
Εις τους Δελφούς από το χάσμα ξεπηδούσε ιερό πυρ και τον τάφο του Θεού Απόλλωνος. Μια από τις πολλές ιστορικές αναφορές που έχουμε είναι μετά την νίκη των Ελλήνων επί των Περσών εις τις Πλαταιές, ο Απόλλωνας διέταξε να κτίσουν ναό του Ελευθερίου Διός και να μην γίνουν θυσίες πριν σβήσουν όλες οι φωτιές γιατί μιανθήκαν από τους βαρβάρους και μέχρι να έρθει καθαρή φωτιά από τους Δελφούς.
Την φωτιά την έφερε ο Ευχίδας, καταγόμενος από τις Πλαταιές, επειδή κανένας όμως δεν τόλμησε. Αφού έλαβε την άδεια έτρεξε εις τους Δελφούς, εκεί εξαγνίστηκε, εφόρεσε στεφάνι, περιρραντίστηκε, επήρε από την ιερή φωτιά του Απόλλωνος και επέστρεψε εις τις Πλαταιές πριν δύσει ο ήλιος, έτρεξε δηλαδή απόσταση χιλίων σταδίων εντός μιας ημέρας. Αφού παρέδωσε την φωτιά – ιερό πυρ εις τους άρχοντες έπεσε νεκρός
[Μαυρουδής, «Δελφικά μυστήρια» —Γ. Σιέττος «Αρχαίες ελληνικές επιβιώσεις στον χριστιανισμό»].
Το ιερό άγιο φως εις την σπηλιά όπου γεννήθηκε ο Δίας
Ένας περίεργος μύθος υπάρχει εις την Κρήτη ότι μια ορισμένη εποχή κάθε χρόνο μέσα σε μια σπηλιά εξέρχετο από ένα σημείο του μια φωτιά, σε θύμηση της γεννήσεως του Διός. Όταν έβραζε το αίμα από τον νεογέννητο Δία.
Ο μύθος αυτός αναφέρει ότι Αιγωλιός, ο Λάϊος, ο Κελεός και ο Κέρβερος ήσαν 4 φίλοι κρητικοί οι οποίοι φόρεσαν χάλκινα ενδύματα για να μην τους κεντρίσουν οι μέλισσες, εισήλθαν εις το σπήλαιο, το ιερό σπήλαιο του Διός για να κλέψουν μέλι. Όταν ο Δίας αντιλήφθηκε την πράξη τους έστειλε πυρ, βρόντηξε και ετοιμάστηκε να τους κατακεραυνώσει. Αλλά οι Μοίρες και η Θέτιδα επενέβησαν από ευσπλαχνία και με τα παρακάλια τους μετρίασαν την οργή του Διός. Λέγοντάς του πως δεν έπρεπε να πεθάνει κανένας άνθρωπος μέσα σ’ ένα τόσο ιερό τόπο όπως ήτο το σπήλαιο εις το οποίο είχε γεννήθηκε ο ίδιος. Ο τόπος τους έπρεπε να παραμείνει αιωνίως καθαρός και χωρίς κανέναν μίασμα να σκιάζει την ιερότητά του. Ο Δίας τότε άλλαξε γνώμη και δεν άφησε τον κεραυνό του να κάψει τους ασεβείς αλλά τους μεταμόρφωσε σε πουλιά.
Το Αιγωλιό εις το ομώνυμο πτηνό, τον Λάϊο σε τσίχλα, τον Κελεό σε μαυροκόρακα και τον Κέρβερο σε πτηνό που έφερε το όνομά του. Οι 4 θνητοί μπορεί να μεταμορφώθηκαν σε πτηνά λόγω της ασεβούς των πράξεως αλλά είχαν την σπάνια τύχη να δουν το αίμα του θεϊκού τοκετού, το οποίο ευρίσκετο εντός του σπηλαίου και μια φορά τον χρόνο «πηγάζει πυρ» δηλαδή το «πλείστον έκλαμπον εκ του σπηλαίου πυρ…».
Ιερό φώς υπήρχε και εις τις ακόλουθες περιοχές.
Το ιερό άγιο φως του Νυκτελίου Διονύσου, εις την Ελευσίνα
Κατά την άνοιξη όπου εγίνετο η αναπαράσταση, των μαρτυρίων, της σταυρώσεως και της αναλήψεώς του εις τους ουρανούς. Κατά την στιγμή της εμφανίσεως του Νυκτελίου Διονύσου, εμφανίζετο εις τον ναό φως.
Το ιερόάγιο φως εις τον ναό της Αφροδίτης
Ο Ρωμαίος ιστορικός του 5ουαιώνος μ.Χ. Ζώσιμος υποστήριζε, ότι η παρακμή της αυτοκρατορίας ήλθε λόγω τιμωρίας των θεών, επειδή οι άνθρωποι εγκατέλειψαν την αρχαία εθνική θρησκεία. Εις το Πρώτο Βιβλίο εις το κεφάλαιο 58 της «Νέας Ιστορίας» του ο Ζώσιμος ιστορεί με ευλάβεια (ως εθνικός) φαινόμενο σε ναό της Αφροδίτης κοντά εις την Ηλιούπολη της Συρίας, όπου εμφανίζετο πυρ στον αέρα, πότε σφαιροειδές, πότε δε σε σχήμα λαμπάδος.
Αναφέρει επίσης, ότι οι ιερείς θησαύριζαν με το χρυσάφι, το ασήμι και τα υφάσματα, που έφερναν οι επισκέπτες του ναού. «Άφακα χωρίον εστίν μέσον Ηλιουπόλεώς τε και Βύβλου, καθ’ ο ναός Αφροδίτης Αφακίτιδος ίδρυται· τούτου πλησίον λίμνη τις έστιν εοικυία χειροποιήτω δεξαμενή κατά μεν ουν το ιερόν και τους πλησιάζοντας τόπους πυρ επί του αέρος λαμπάδος η σφαίρας φαίνεται δίκην, συνόδων εν τω τόπω χρόνοις τακτοίς γινομένων, όπερ και μέχρι των καθ’ ημάς εφαίνετο χρόνων. Εν δε τη λίμνη εις τιμήν της θεάς δώρα προσέφερον οι συνιόντες εκ τε χρυσού και αργύρου πεποιημένα, και υφάσματα μέντοι λίνου τε και βύσσου και της ύλης τιμιωτέρας.»
Το ιερό [άγιο] φως, σε ναούς της Λυδίας
Αλλά και ο Παυσανίας εις τα «Περιηγητικά» κάνει λόγο για ναούς της Λυδίας, όπου οι ιερείς άναβαν τα ξύλα για τις θυσίες με αόρατο πυρ. Υπήρχε οίκημα με βωμό με τέφρα, εις τον οποίο, αφού έβαζε ξύλα και τιάρα εις το κεφάλι, έμπαινε ο ιερέας, κι αφού έκανε επίκληση εις τους θεούς, άναβε χωρίς χρήση πυρός τα ξύλα με περιφανή φλόγα.
«Έστι γαρ Λυδοίς επίκλησιν Περσικοίς ιερά εν τε Ιεροκαισαρεία καλουμένη πόλει και εν Υπαίποις, εν εκατέρω δε των ιερών οίκημά τε και εν τω οικήματί εστιν επί βωμού τέφρα· χρόα δε ου κατά τέφραν εστίν αυτή την άλλην. Εσελθών δε ες το οίκημα ανήρ μάγος και ξύλα επιφορήσας αύα επί τον βωμόν πρώτα μεν τιάραν επέθετο επί τη κεφαλή, Δευτέρα δε επίκλησιν ότου δη θεών επάδει βάρβαρα και ουδαμώς συνετά Έλλησιν· επάδει δε επιλεγόμενος εκ βιβλίου· άνευ τε δη πυρός ανάγκη πάσα αφθήναι τα ξύλα και περιφανή φλόγα εξ αυτών εκλάμψαι».
[Παυσανίου «Περιήγησις», βιβλίο 5ονστίχοι 27.5] Εδώ ο Παυσανίας αναφέρει ότι η φλόγα ήτο απάτη των ιερέων, η οποία δε αρμόζει εις τους Έλληνες, αλλά εις τους βαρβάρους [επάδει βάρβαρα].
[Γιάννης Λάζαρης – www.freeinquiry.gr]
Το ιερό φως εις την Εγναντία
Το αυτό εγίνετο εις την Εγναντία, πόλη ιταλική όπως μας αναφέρει ο Πλίνιος στο ΙΙ, 107, Horat Salyr.I5, 99.
Το ιερό φως εις το ιερό του Διονύσου
Εις την Μακεδονίαν εις το ιερό του Διονύσου και το οποίο μας αναφέρει ο Αριστοτέλης εις το «Περί θαυμαστών ακουσμάτων» εις το κεφάλαιο 133.
Το ιερό φως εις το ιερό του Ποσειδώνος εις την Τήνο
Εις την νήσον Τήνον εις το ιερό του Ποσειδώνος [Αριστοτέλης «Περί θαυμαστών ακουσμάτων κεφάλαιο »], [Αδαμάντιος Κοραής – «Περί του εν Ιεροσολύμοις αγίου φωτός»]
Το ιερό φως εις το ιερό της Δεσποίνης εις την Αρκαδία
Η Ερατώ νύμφη και προφήτισσα εις το ιερό του Πανός εις την Αρκαδία, όπως επίσης εις το ιερό της Δεσποίνης εις την Αρκαδία εις το οποίο «έκαιε αενάως το πυρ». Είναι η αργότερα συζευχθείσα τον Αρκάδα.
Τι ίσχυε για την παιδεραστία στην Αρχαία Ελλάδα
Το ιερό φως εις το ιερό των Καβείρων εις την Λήμνο
Αυτή που δεν είναι ευρέως γνωστή, είναι, η εορτή της «πυρφορίας» στην Λήμνο. Οι συντεχνιακοί μεταλλουργοί «μύστες» των μυστικών της χρήσης της φωτιάς και της αλχημικής μετατροπής των μετάλλων, διαδραμάτιζαν πρωταρχικό ρόλο σε αυτήν την ιεροτελεστία.
Τα Καβείρια μυστήρια περιελάμβαναν τη θεμελιώδη διδασκαλία για τη δημιουργία του κόσμου αλλά και του πρώτου ανθρώπου, Αδάμα. Διαρκούσαν 9 ημέρες. Κατά την διάρκειά τους έσβηναν όλα τα φώτα στο νησί της Σαμοθράκης και πένθος απλωνόταν σε αυτό. Νηστεία και θρήνος συμπεριλαμβάνονταν στις εκδηλώσεις του πένθους, έως ότου έφτανε με πλοίο το «Ιερό Φως» Νέο Πυρ από την Δήλο. Γι αυτό τον λόγο και η λαμπάδα ήτο το σύμβολο των Καβείρων.
Ανέβαιναν στο βουνό της Λήμνου Μόσυχλο το «κεκαυμένο βουνό» για να παραλάβουν καθαρή και αμόλυντη φωτιά η οποία για τους πιστούς θα κατέβαινε καθαρή και αμόλυντη από τον ουρανό, όπως ο Ήφαιστος. Ο Αντίμαχος κάνει λόγο για «την φλόγα του Ηφαίστου που ανάβει στις κορυφές του Μόσυχλου ο δαίμων», ενώ ο Σοφοκλής στην τραγωδία του Φιλοκτήτης, μιλά για την Λημνιακή φωτιά που την «αντανακλούν» και την εξορκίζουν να παρουσιαστεί. Τη φωτιά την μετέφεραν με λαμπαδηδρομία στην πόλη να την μοιράσουν στα ιερά, στα σπίτια και στα εργαστήρια.
Ο Ζώσιμος, ιστορεί με ευλάβεια, ως εθνικός, το «Αγιο Φως»… («Νέα Ιστορία», Α΄ κεφ. 58) φαινόμενο σε ναό της Αφροδίτης κοντά στην Ηλιούπολη της Συρίας, όπου εμφανίζετο πυρ στον αέρα, πότε σφαιροειδές, πότε δε σε σχήμα λαμπάδος. Αναφέρει επίσης, ότι οι ιερείς θησαύριζαν με το χρυσάφι, το ασήμι και τα υφάσματα, που έφερναν οι επισκέπτες του ναού.
«Άφακα χωρίον εστίν μέσον Ηλιουπόλεώς τε και Βύβλου, καθ’ ο ναός Αφροδίτης Αφακίτιδος ίδρυται· τούτου πλησίον λίμνη τις έστιν εοικυία χειροποιήτω δεξαμενή κατά μεν ουν το ιερόν και τους πλησιάζοντας τόπους πυρ επί του αέρος λαμπάδος η σφαίρας φαίνεται δίκην, συνόδων εν τω τόπω χρόνοις τακτοίς γινομένων, όπερ και μέχρι των καθ’ ημάς εφαίνετο χρόνων. Εν δε τη λίμνη εις τιμήν της θεάς δώρα προσέφερον οι συνιόντες εκ τε χρυσού και αργύρου πεποιημένα, και υφάσματα μέντοι λίνου τε και βύσσου και άλλης ύλης τιμιωτέρας.»
Το ιερό πυρ
Εσυνόδευε εις τις νέες αποικίες τους αρχαίους Έλληνες, όπου κατά την αναχώρηση προς νέα αποικία με επικεφαλής τον οικιστή έπαιρναν από το βωμό της μητρόπολης το ιερό πυρ, που συμβόλιζε το δεσμό της αποικίας με τη μητρόπολη.
[ Βιβλιογραφικά στοιχεία: Ζώσιμος : «Νέα Ιστορία», Μετάφραση: Γ. Αβραμίδης, Θ. Καλαϊτζάκης, Πρόλογος: Αλέξιος Σαββίδης, Εισαγωγή- Σχόλια: Θ. Καλαϊτζάκης, σελ. 445, «Θύραθεν Εκδόσεις», Θεσ/νίκη 2007, ISBN: 978 960 8097 322.
ΠΗΓΗ: Από το υπό έκδοση βιβλίο «Αναμνήσεις από Μέλλον του Χθες» – «Ηρωολόγιον Αγιολόγιον – Το διάβα των Ηρώων εις τον Χριστιανισμό [Β μέρος]» – του Όμηρου Ερμείδηω
—‐—————————–
Πομπή δαδούχων στα Ελευσίνια Μυστήρια
Σκηνή απο αγγείο 430 π.χ.χ, Αρχαιολογικό Μουσείο Ελευσίνας
Διαβάστε ακόμα: Η ψυχανάλυση και ψυχοθεραπεία γεννήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα
