“Μη μου τους κύκλους τάραττε” είπε ο Αρχιμήδης στον Ρωμαίο στρατιώτη, ο οποίος τον βρήκε στην παραλία την ώρα που μελετούσε κάποιο Γεωμετρικό πρόβλημα γράφοντας στην άμμο.
Περιεχόμενο
Ιστορία:
Τη μέρα που οι Ρωμαίοι κατέλαβαν τις Συρακούσες, το 212 π.Χ μετά από πολιορκία δύο χρόνων, ο Αρχιμήδης ο οποίος ήταν απορροφημένος στην επίλυση ενός γεωμετρικού προβλήματος κάνοντας σχήματα στην άμμο (η γραφική ύλη ήταν δυσεύρετη τότε). Όταν τον πλησίασε ένας Ρωμαίος στρατιώτης που είχε εντολή να τον οδηγήσει στον στρατηγό Μάρκελλο, λέγεται πως Αρχιμήδης του είπε αυτή τη φράση —«μη μου τους κύκλους τάραττε»— του ζήτησε δηλαδή να μη χαλάσειτους κύκλους που είχε χαράξει στην άμμο. Οπότε ο Ρωμαίος θύμωσε πολύ και τον σκότωσε, παρόλο που οι διαταγές ήταν να μην τον πειράξουν.
Αυτή του η φράση έμεινε στην ιστορία και την χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα όταν θέλουμε ευγενικά και εντυπωσιακά να ζητήσουμε από κάποιον να μας αφήσει να κάνουμε τη δουλειά μας χωρίς να μας ενοχλεί.
Την είπε πραγματικά ο Αρχιμήδης τη φράση;
Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι το είπε αυτό ο Αρχιμήδης. Αυτό συμπεραίνεται από το γεγονός ότι οι αρχαίοι συγγραφείς δεν αναφέρουν αυτό το περιστατικό. Ο ιστορικός Πολύβιος, που είναι η βασική πηγή για τα γεγονότα της πολιορκίας των Συρακουσών, μας δίνει μια διαφορετική εκδοχή για το θάνατό του Αρχιμήδη και το ίδιο συμβαίνει με μεταγενέστερους έγκυρους αρχαίους συγγραφείς, όπως ο Πλούταρχος και ο Τίτος Λίβιος.
Μόνο ο Valerius Maximus, που έγραψε 9 τόμους με ιστορικά ανέκδοτα στο πρώτο μισό του 1ου αι. μ.Χ., μας μεταφέρει ότι ο Αρχιμήδης είπε μια παραπλήσια φράση: Noli, obsecro, istum disturbare, που σημαίνει «μην το χαλάσεις αυτό σε παρακαλώ πολύ». Η αφήγηση του Valerius Maximus είναι αυτή που εισάγει και τα στοιχεία της άμμου και των κύκλων στην ιστορία του θανάτου του Αρχιμήδη, παρόλο που τα στοιχεία αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται στην τελική ατάκα —κατά τον Valerius Maximus— προς τον Ρωμαίο στρατιώτη.
Σε ολόκληρη την αρχαία γραμματεία δεν υπάρχει κάτι άλλο πιο κοντινό στη φράση από την εκδοχή του Valerius Maximus, και αυτό γεννά βάσιμες αμφιβολίες για τη γνησιότητά της με τη μορφή με την οποία σώζεται σήμερα.
Το δεδομένο είναι λοιπόν ότι η φράση δεν ήταν γνωστή στην αρχαιότητα αλλά εμφανίστηκε μυστηριωδώς στα νεώτερα χρόνια. Αυτό μπορεί να σημαίνει μόνο ένα πράγμα: Πρόκειται για κατασκεύασμα. Το πότε και από ποιον παραμένει άγνωστο. Τελικά έχουμε να κάνουμε με μια αντιπροσωπευτικά απόκρυφη φράση με την έννοια ότι δεν υπάρχουν χειροπιαστές αποδείξεις για την αυθεντικότητά της, αλλά παρ’ όλα αυτά θεωρείται για κάποιον άγνωστο (και μυστικό;) λόγο σωστή.
Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι στο πέρασμα των αιώνων η εκδοχή του Valerius Maximus επιβίωσε και μεταλλάχθηκε σε μια λιγότερη πεζή έκφραση και έγινε “Noli turbare circulos meos” ενσωματώνοντας την πληροφορία ότι ο Αρχιμήδης έκανε κύκλους [στην άμμο] όταν τον βρήκε ο Ρωμαίος.
Αυτή η λατινική φράση, που άρχισε να κυκλοφορεί επί Διαφωτισμού, μεταφράστηκε στην Καθαρεύουσα σχετικά πρόσφατα, και σίγουρα όχι νωρίτερα από τον 19ο αιώνα, καθώς πιο πριν δεν υπάρχει σε κανένα κείμενο.
Άρα η φράση είναι απλά μια (ωραία) επινόηση, και τα τελευταία λόγια του Αρχιμήδη δεν ήταν ακριβώς το «Μη μου τους κύκλους τάραττε». Παρ’ όλ αυτά, η φράση έχει ταυτιστεί με τον Αρχιμήδη και συμπεριλαμβάνεται στο Γνωμικολογικόν αποδιδόμενη σε αυτόν, με την παρατήρηση ότι μάλλον πρόκειται για νεώτερη επινόηση.
Τι σημαίνει ο κύκλος και τι συμβολίζει;
- Ο κύκλος κατασκευάζεται με μια συνεχής γραμμή έχει άπειρη δύναμη και είναι το τέλειο σχήμα γιατί δεν έχει ούτε αρχή, ούτε τέλος, είναι ταυτόχρονα πεπερασμένο και άπειρο.
- Κύκλος είναι ο γεωμετρικός τόπος των σημείων του επιπέδου που ισαπέχουν από ένα δεδομένο σημείο.
- Ο κύκλος θεωρείται το κατεξοχήν μαγικό σύμβολο.
- Ο κύκλος συμβολίζει την τελειότητα και την αιωνιότητα.
- Ο χώρος μέσα στον κύκλο σημαίνει προστασία, δύναμη και εξουσία, μια περιοχή πνευματικής ασφάλειας όπου δεν μπορούν να εισέλθουν κακόβουλα πνεύματα.
- Στην Κίνα, ο κύκλος είναι ο ουρανός και το τετράγωνο σαν γη, όπως στα αρχαία νομίσματα. Ο κύκλος με το τετράγωνο απεικονίζει την ένωση του ουρανού και της γης, γιν – γιανγκ.
- Επειδή δεν έχει ούτε γωνίες, ούτε πλευρές είναι το σύμβολο της ισότητας.
Άλλες μαθηματικές φράσεις που έμειναν στην ιστορία:
- Πάντα κατ’ αριθμόν γίγνονται … αυτό το είπε ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, ο οποίος είχε αναπτύξει μια εντυπωσιακή θεωρία σχετικά με τις ονομασίες των αριθμών και μαζί με τους Πυθαγόρειους-υποστηρικτές του πίστευαν ότι «τα πάντα μοιάζουν σε αριθμό».
- Γραμμή δε μήκος απλατές … το οποίο ακούστηκε από τον Αλεξανδρινό Μαθηματικό, Ευκλείδη για να τονίσει το άπειρο μήκος μιας ευθείας γραμμής και φυσικά
- Αριθμός άπειρος πλήθει … από το στόμα του Έλληνα φιλόσοφου Πλάτωνα, η βιβλιογραφία του οποίου βρίθει από εξαιρετικά ευφυολογήματα.
Όπως αντιλαμβάνεστε όλα αυτά δεν τελειώνουν εδώ αλλά, υπάρχουν πάρα πολλά, τα οποία ειπώθηκαν ανά τους αιώνες από αξιόλογους επιστήμονες Μαθηματικούς, Φυσικούς, Φιλοσόφους, Ποιητές, Συγγραφείς και άλλους.
Για τον Αρχιμήδη
Ο Αρχιμήδης (278-212 π.Χ.) θεωρείται ο θεμελιωτής πολλών μαθηματικών προτάσεων και ο εφευρέτης πολλών μηχανικών συσκευών, όπως π.χ. των μοχλών και των τροχαλιών. Λέγεται μάλιστα ότι, επειδή ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρωνας δεν τον πίστευε, ο Αρχιμήδης προσκάλεσε πλήθος κόσμου στο λιμάνι όπου με την χρήση τροχαλιών που κινούσε ο ίδιος, κατάφερε να τραβήξει ένα φορτωμένο πλοίο στη στεριά, κάνοντας έτσι γνωστή στους συμπολίτες του την ανακάλυψή του.
Επιπλέον, ο Αρχιμήδης ανακάλυψε τον νόμο της Φυσικής που είναι γνωστός ως «Αρχή του Αρχιμήδη» θέτοντας έτσι τις βάσεις της υδροστατικής. Ανακάλυψε, δηλαδή, έναν τρόπο υπολογισμού της άνωσης που ασκούν τα ρευστά στα αντικείμενα που βρίσκονται εντός αυτών. Σημαντικές θεωρούνται και οι σωζόμενες μαθηματικές αποδείξεις του Αρχιμήδη, οι οποίες περιγράφονται στα συγγράματά του.
Διάβασε ακόμα:
